Faydalı Bilgiler ; Demir Tatlısının Tarihçesi

DEMİR TATLISININ TARİHÇESİ

Osmanlı Mutfağı Araştırmacısı Priscilla Mary Işın, Anadolu'nun en eski tatlarından demir tatlısının, Osmanlı topraklarından önce İtalya'ya, sonra da tüm dünyaya yayıldığını söyledi.  Kilitbahirli Mahmud Nedim'in 1900 tarihli yemek kitabında Doğu Anadolu mutfağına ait tarifler arasında, demir tatlısının da bulunduğunu kaydetti. Mahmud Nedim'e göre demir kalıpların en iyilerinin Erzurum'da yapıldığını ifade eden Işın, demir tatlısının İstanbul gibi uluslararası ilişkileri ve batılılaşma etkisi yoğun olan şehirlerde yapılmayıp, Anadolu şehirleri yaygın olarak bilinmesinin, Anadolu halk mutfağında köklü bir gelenek olduğunun göstergesi olduğunu söyledi.
"Anadolu'da birçok bölgeye yayılmış olmasından, bu tatlının epey eski tarihe dayandığı anlaşılıyor. Erzurum'dan başka demir tatlısının Bitlis, Erzincan, Malatya, Gaziantep, Zonguldak Çaycuma, Kastamonu İnebolu, Uşak Ulubey, Bursa, Eskişehir ve Bolu'da yapıldığını çeşitli kitaplar, sözlü ifadeler ve internet sitelerinden öğrenilmekte. Ayrıca bu tatlı, başka ülkelerde de biliniyor. Suriye, İtalya, Fransa, Almanya ve ABD'de eskiden beri yapılmış. İtalya'da kullanılan demir tatlısı kalıpları, Bartolomeo Scappi'nin 1570 tarihli yemek kitabında resimlenmiş. Nitekim, demir tatlısının İtalya'dan Fransa'ya ve oradan ABD'ye yayıldığı söylenebilir. İtalya mutfağı eskiden beri doğu mutfağıyla yoğun etkileşim içindeydi. Bu etkinin daha çok doğudan batıya yönelik olduğu da biliniyor. Demir tatlısının 16. yüzyılda İtalyan mutfağına Osmanlı topraklarından gittiğini düşünebiliriz."

Bugün Erzurum'da kullanılan demir tatlısı kalıplarını, 80 yaşındaki demir ustası Talat Dürüst'ün yaptığını belirten Işın, ustanın bu kalıpları kara saçtan yaptığını ifade etti. Işın, demir tatlısı kalıbının geçmiş yıllarda dökme demir kullanılarak yaptırıldığını, her ailenin kendine özgü bir demir kalıbı olduğunu öğrendiğini kaydetti. Tatlı yapılırken her ailenin kendine özgü bir şekli olduğuna dikkati çeken Işın, "Bir nevi tatlı kalıbı, ailenin arması gibi olurmuş. Eskiden bir aile bu tatlıyı yapıp ikram ettiğinde veya bir komşuya yolladığında, hangi ailenin tatlıyı gönderdiği anlaşılırmış" dedi.